به گزارش خبرگزاری «حوزه»، اعتقاد بنيان اصلي زندگي است؛ يعني آنچه را كه انسان در ميدان عمل انجام مي‌دهد، بي‌ترديد به ساختار اعتقادي او بر مي‌گردد؛ از اين رو اگر انسان داراي اعتقاد صحيح و مستحكم باشد، در صحنه عمل گرفتار لغزش و دو دلي نخواهد شد. مهم‌ترين چيزي هم كه به اعتقاد، شكل درستی مي‌دهد، معرفت است.
با تحصيل معرفت مي‌توان به اين نتيجه رسيد كه امام زمان(عج) تداوم بخش امامت ائمه هدي علیهم السلام مي‌باشند، او واسطه فيض الهي و خاتم‌الاوصياء است و طريق معرفت به آفريدگار است. همان‌طور که در روايات، راه معرفت خدا و اوصاف او، شناخت اولياي خدا و امامان معصوم دانسته شده، لذا آن بزرگواران، مظهر اسماي الهي هستند و شناخت درست آنان، مي‌تواند طريق معرفت خدا باشد.
شيعه و سني از پيامبر اكرم(ص) نقل كرده‌اند: «من مات و لم يعرف امام زمانه مات ميتة جاهلية»؛ یعنی هر كس بميرد و حال آن‌كه امام زمان خود را نشناخته باشد، به مرگ جاهليت مرده است و طبق برخي از دعاها، مأمور شده‌ايم تا خواهان توفيق معرفت امام باشيم: «اللهم عرفني حجتك فانك ان لم تعرفني حجتك ضللت عن ديني»؛ یعنی خدايا حجت خود را به من بشناسان؛ چراکه اگر حجت خود را به من نشناساني، از دينم گمراه خواهم شد.
این معرفت، به‌وسیله عالمان بزرگ جهان تشیع از نسلی به نسلی منتقل شد و در قرن حاضر حضرت آیت‌الله لطف‌الله صافی گلپایگانی با ارائه آثار فاخر مهدوی خویش در این انتقال معارف مهدوی نقشی مهم داشته و دارند. هفته‌نامه افق حوزه در گفت‌وگوی تفصیلی با فرزند فاضل و برومند ایشان، استاد درس خارج حوزه علمیه قم، حجت‌الاسلام والمسلمین حسن صافی گلپایگانی به بررسی برخی از مکتوبات و سفارشات این مرجع عالی‌قدر جهان تشیع در موضوع مهدویت پرداخته است:
اهمیت مسئله مهدویت
یکی از موضوعات با اهمیت اسلامی مسئله مهدویت است. در مورد امام زمان (عج) احادیث و روایات بسیار زیادی داریم و شاید بتوان گفت، در حدود 2000 روایت از پیامبر اکرم و حضرات معصومین(علیهم السلام) درباره امام زمان (عج) وارد شده و تنها در کتاب شریف منتخب‌الاثر بیش از 1300 روایت درباره امام زمان (عج) بیان شده است، بنابراین مسئله مهدویت بسیار مهم است و شاید در مورد سایر موضوعات و فروعات دینی تا این اندازه روایت نداشته باشیم.
در سال‌های اخیر مؤسساتی با محوریت مباحث مهدوی، تأسیس شده و بهتر است که مهم‌ترین مسئله حوزه‌های علمیه نیز پرداختن به موضوع مهدویت باشد؛ چراکه در حال حاضر شبهات فراوانی به‌خصوص در فضای مجازی بر مباحث مهدوی وارد می‌شود و مدعیان دروغین مهدویت نیز در این فضا فعال‌اند، لذا باید آمادگی بالایی جهت مقابله با این جریانات داشته باشیم و برادران طلاب که سرباز امام زمان(عج)هستند باید مانند یک سرباز، آماده دفاع از مرزهای عقیدتی باشند؛ چراکه دشمن قصد دارد از هر راهی عقاید پاک جوانان را از آن‌ها بگیرد و انحرافاتی را ایجاد کند که ان‌شاءالله نخواهد توانست.
در روایت آمده است: «إنّا غیر مهملین لمراعاتکم و لا ناسین لذکرکم و لولا ذلک لنزل بکم اللأواء و استطلمکم الأعداء، فاتّقوا اللّه جلّ جلاله و ظاهرونا علی انتیاشکم من فتنة قد أنافت علیکم» (بحارالانوار/53/175)؛ یعنی به‌درستی که ما در رعایت امر شما بی‌توجهی ننموده و یاد شما را از خاطر نمی‌بریم، و اگر این چنین نبود، هر آینه به بلای سخت گرفتار می‌شدید، و دشمنان، شما را از پای درمی آوردند، پس تقوا پیشه کنید و ما را در نجات خود از فتنه‌ای که شما را احاطه کرده یاری کنید.».
طلاب عزیز ما، باید در حالت آماده باش باشند و درس مهدویت در حوزه رونق بیشتری داشته باشد و از آن‌جایی که برخی از مدعیان دروغین، توانسته‌اند حتی در حوزه‌های علمیه نیز اثرگذار باشند، لذا ضرورت پرداختن به مسایل مهدویت بیش از این محسوس است. یکی از علمای بزرگوار چند روز قبل خدمت والد ما رسیدند و مسایلی از جمله ورود شبهات مهدویت به حوزه‌های علمیه را نقل کردند و ایشان در پاسخ فرمودند: از اهم مسایل حوزه فعلاً همین مسئله است و همه مسئولین حوزوی اعم از شورای مدیریت و جامعه مدرسین و بزرگان و متولیان حوزه باید دست به‌دست هم بدهند و روی این مسئله فکر کنند که چطور با این مسایل روبه‌رو بشویم، چراکه اگر در برابر مدعیان دروغین مهدویت ساکت باشیم، در آینده لطمات بسیار بزرگی در پی خواهد داشت.
بسیاری از روایات مهدویت معتبر و متواتر است و این‌طور نیست که فهم آن‌ها برای ما مشکل و عجیب باشد، این روایات را اهل‌سنت هم در کتاب‌هایشان نقل کرده‌اند و هم‌چنین آیاتی هست که به وجود مبارک امام زمان تفسیر شده است. بنابراین مسئله مهدویت مسئله‌ای بوده است که از صدر اسلام وجود داشته و پیامبر اکرم ؟ص؟ به این مسئله اهمیت می‌دادند و مردم را برای ظهور حضرت آماده می‌کردند؛ چراکه گویا تمام دنیا برای قیام و نهضت جهانی حضرت (عج) مقدمه و ظهور حضرت ذی‌المقدمه است.
* اعتقاد به امام غایب چه اثری در تفکر فلسفی و اخلاقی و بالاخره تمام زندگی معنوی انسان دارد؟
اعتقاد به حضرت در تمام ابعاد زندگی ما اثرگذار است و ما آثار مثبت این اعتقاد را از نظر اخلاقی، اجتماعی و مهم‌تر از همه از نظر اعتقادی در جامعه می‌بینیم. کسانی که معتقدند جهان قطب، محور و مرکزی دارد و خداوند متعال آن را قرار داده تا مردم از وجود او استفاده کنند که «بيمنه رزق الورى وبجوده تثبت الأرض والسماء»، همیشه امیدوار به امام زمان(عج)می‌باشند؛ چراکه بر اساس این اعتقاد خداوند متعال به‌زودی جهان را پر از عدل و داد می‌کند بعداز این‌که پر از ظلم و فساد شد. در روایاتی داریم که شیعیان همیشه مظلوم هستند و مظلومین دنیا منتظر هستند تا روزی شخصی بیاید تا از ظالمین و ستمگران انتقام بگیرد. اگر کسی با این تفکر زندگی کند و بداند امام زمان (عج)مواظب او هست، همین توجه به حضرت موجب می‌شود که معنویتی در دل‌ها ایجاد شود و جامعه را مهدوی کند، آن‌وقت ما مجبور هستیم ببینیم حضرت از ما چه می‌خواهد.
* انتظار به چه معناست و آیا این انتظار یک انتظار سازنده است یا مخرب؟
آیتاللهالعظمی صافی کتابی با نام «انتظار عامل مقاومت و حرکت» دارند که حدود 40 سال قبل نوشته‌اند. آن زمان افکاری منفی نسبت به مسئله انتظار در جامعه منتشر می‌شد و عده‌ای مسئله انتظار را به‌عنوان یک امر منفی در جامعه معرفی می‌کردند و این کتاب در پاسخ به این شبهات نوشته شد. در این کتاب تبیین گردید که انتظار عامل حرکت و مقاومت است.
منتظر، کسی است که همیشه آماده ظهور یک مصلح جهانی است و آمادگی فقط دعا کردن نیست، البته دعا کردن وظیفه ماست، ولی ما باید ببینیم حضرت از ما چه می‌خواهد؟ باید جامعه را آماده کنیم و زمینه‌ساز ظهور حضرت باشیم. اگر همین الان حضرت تشریف بیاورند، آیا آمادگی پذیرایی از ایشان را داریم؟ پس باید خودمان را اصلاح کنیم، انتظار مثبت یعنی در درجه اول خودمان را از گناهان و رذایل اخلاقی پاک کنیم. منتظر واقعی حضرت یک انسان مؤمن متقی صالح است و عبد صالح خدا منتظر امام عصر است، ما هم به زبان می‌گوییم منتظریم و هم با دل منتظریم و مهم‌تر از همه باید با عمل منتظر حضرت باشیم و اگر عمل ما آن‌گونه که حضرت انتظار دارند نباشد نمی‌توانیم ادعای منتظر بودن آن حضرت را داشته باشیم.
* تقرب به حضرت ولی‌عصر (عج) چه نوع تقربی است؟
ممکن است افرادی از نزدیک به خدمت حضرت (عج) رسیده و حتی حضرت را هم شناخته باشند یا مریض بوده و مشکلاتی داشته‌اند و حضرت او را شفا داده و مشکلات آن‌ها را برطرف کرده‌اند، اما آنچه مهم است موافقت اعمال با خواست آن حضرت (عج) و حضور معنوی و واقعی در خدمت امام است، ما باید امام را حاضر و ناظر بدانیم: «قُلِ اعْمَلُوا فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُون»؛ (توبه/105) خداوند و رسول و مؤمنون عمل ما را می‌بینند و در روایات از مؤمنون به ائمه هدی و در عصر غیبت، به‌وجود نازنین امام زمان (عج) تعبیر شده است و ایشان ناظر اعمال ما هستند. بنابراین تقرب و ارتباط به این معناست که خود را در خط و راه آن حضرت قرار بدهیم و کارهایی که از ما انتظار دارند را انجام بدهیم ولو این‌که در ظاهر خدمت حضرت نرسیده باشیم.
* چه دعاهایی توصیه شده تا شیعیان برای فرج حضرت در عصر غیبت بخوانند؟
خود حضرت (عج) فرمودند: «وَأَكْثِرُوا الدُّعَاءَ بِتَعْجِيلِ الْفَرَجِ فَإِنَّ ذَلِكَ فَرَجُكُمْ»؛ (كمال‌الدين و تمام‌النعمة/2/485) یعنی برای تعجیل فرج زیاد دعا کنید که این فرج، در حقیقت فرج شماست، و شما را از مشکلات مادی و معنوی رهایی می‌دهد. بنابراین یکی از نشانه‌های منتظر واقعی امام زمان این است که همیشه برای محبوب و آقای خودش دعا کند و از خدا بخواهیم تا فرج حضرت را نزدیک کند. در روایت داریم که در زمان بنی‌اسرائیل آن‌قدر ظلم بر بندگان خدا زیاد شد که آن‌ها منتظر آمدن حضرت موسی ؟ع؟ بودند و همه مردم در درگاه خداوند دعا و تضرع کردند و در روایت وارد شده که خداوند حضرت موسی(ع) را دویست سال زودتر برای نجات بنی‌اسرائیل فرستاد، این اثر دعاست، «قُلْ مَا يَعْبَأُ بِكُمْ رَبِّي لَوْلَا دُعَاؤُكُمْ»؛ (فرقان/77) بگو: پروردگارم براى شما منزلتی قائل نيست اگر دعاى شما نباشد.
در تعالیم دینی ما فراوان سفارش کرده‌اند که برای امام زمان(عج) دعا بکنیم و یکی از آن دعاها دعای عهد است. مرحوم آیتاللهالعظمی گلپایگانی همیشه بعد از نماز صبح دعای فرج را می‌خواندند و این عجیب است که یک مرجع تقلید با این همه اشتغالات هر روز صبح با حضرت تجدید پیمان می‌کردند. انسان باید هر روز با مولای خودش تجدید عهد و پیمان کند که حضرت آیت‌الله والد به دوستان و آقایان طلاب خیلی سفارش می‌کنند که زیارت آل‌یاسین را بخوانید این‌ها برای این است که ما به یاد حضرت باشیم، البته کتاب‌هایی مثل مکیال‌المکارم در مورد فواید دعا برای حضرت نوشته شده که مطالبی را ذکر کرده‌اند.
حكايت تشرف آیت‌الله شيخ احمد فقيهى قمى
در زمان مرحوم آیتاللهالعظمی گلپایگانی عالم بزرگواری به‌نام آیت‌الله فقیهی در منطقه پایین شهر قم زندگی می‌کردند که انسان با تقوا و زاهد مسلکی بودند، مرحوم آیتاللهالعظمی گلپایگانی و ابوالزوجه ایشان مرحوم آیت‌الله حاج میرزا مهدی بروجردی نقل می‌کنند که ما در روزهای آخر عمر آیت‌الله فقیهی به دیدن ایشان رفتیم، پس از سلام و احوالپرسی ایشان گفتند که وظیفه من این است که این قضیه را برای شما نقل کنم که شما به دیگران برسانید، گفتند: چند روز قبل همین‌طور که در اتاق خوابیده بودم، دیدم سید بزرگواری بدون دق‌الباب وارد شد، من تعجب کردم که چطور ایشان وارد شده است! ایشان جلو آمدند و دیدم همین‌طور علاقه و محبت من به ایشان زیاد می‌شود، فهمیدم که ایشان وجود نازنین امام زمان (عج) هستند. آمدند و نشستند و احوالپرسی کردند، بعد قریب به این مضمون فرمودند: به سیدحسین بروجردی برسانید که خدمات شما در احیای آثار منظور نظر ماست، تأیید شما را از خداوند متعال خواسته‌ایم. از این معلوم می‌شود که مرحوم آیتاللهالعظمی بروجردی مقام بزرگی داشتند و خدماتی در احیای آثار اهل‌بیت داشتند که مورد نظر بوده است، لذا وظیفه حوزه علمیه این است که باید محیی آثار اهل‌بیت باشد. گویا روز بعد هم مرحوم آیت‌الله فقیهی از دنیا رفتند. این داستان مستند است البته کرامات و تشرفاتی را که نقل می‌کنیم باید معتبر باشد.
* در نوشته‌ها و آثار آیتاللهالعظمی صافی گلپایگانی موضوع امام عصر (عج) زیاد به چشم می‌خورد لطفاً بفرمایید که از چه زمانی این موضوع نظر ایشان را به خود جلب کرد؟
حضرت آیت‌الله صافی گلپایگانی از ایام نوجوانی در منزل پدر بزرگوارشان مرحوم آیت‌الله ملا محمدجواد صافی گلپایگانی با مسئله مهدویت مأنوس بودند و در خانواده‌ای متولد شدند که پدر و مادرشان عاشق امام زمان (عج)بودند و حضرت آیت‌الله ملا محمدجواد کسی بود که در مورد امام زمان تألیفاتی داشتند. در آن زمان فرقه ضاله بهائیت کسی را به گلپایگان فرستاده بودند و مردم هم متوجه نبودند و این‌ها با اسم امام زمان و دعا بر ایشان وارد می‌شدند، پدرمان می‌فرمودند: ما از همان نوجوانی خودمان را برای پاسخ‌گویی به شبهات بهائیت آماده کرده بودیم و در زمانی که بنده 14 سال داشتم بسیاری از کتاب‌هایی که در نقد بهائیت بود را خوانده بودم. ایشان سخنرانی می‌کردند و برای جوان‌ها در گلپایگان کانونی تشکیل داده بودند و برای آن‌ها صحبت می‌کردند و معارف نورانی اهل‌بیت را برای آن‌ها بیان می‌کردند. در زمان آیت‌الله بروجردی فعالیت این فرقه خیلی زیاد شد و حکومت پهلوی هم از ایشان پشتیبانی می‌کرد و حتی برخی از آن‌ها وارد دربار شده بودند که مثلاً پزشک مخصوص شاه بهایی بود.
تدوین کتاب منتخب‌الاثر چند سال طول کشید و با چه مشکلاتی مواجه بودند؟
اگر بخواهیم داستان نگارش منتخب‌الاثر را بگوییم طولانی می‌شود، ایشان می‌فرمودند: من گاهی اوقات برای به‌دست آوردن یک حدیث، یک دوره کتاب مانند تاریخ بغداد را از اول تا آخر می‌خواندم که آن زمان حدود دوازده جلد با چاپ قدیمی بوده است، این کتاب را چند بار از اول تا آخر خواندند، اما انگیزه خدایی داشتند و توانستند منتخب‌الاثر را کار کنند. امروزه این کتاب از بهترین منابع محققینی شده که قصد ورود به مباحث مهدویت را دارند. وقتی کتاب منتخب‌الاثر به پایان رسید، مرحوم آیتاللهالعظمی بروجردی خیلی ایشان را تشویق و دعا کردند و خود ایشان برای چاپ این کتاب پول دادند. خاطره‌ای نقل می‌کردند که وقتی کتاب چاپ شد یک نسخه از آن را خدمت مرحوم آیت‌الله بروجردی بردم، ایشان دست به جیبشان بردند و گفتند قیمت کتاب چقدر است؟ عرض کردم پول چاپ کتاب را شما داده‌اید؟ فرمودند: خیر، این کتاب ارزش دارد و نباید مجانی به کسی بدهید، البته آیت‌الله والد ما خیلی مورد نظر مرحوم آیت‌الله بروجردی بودند و همیشه خدمت ایشان بودند و بسیاری از استفتائات را پاسخ می‌دادند.
کتاب شریف منتخب‌الاثر ابتدا در یک جلد نوشته شد، ولی وقتی شبهات بیشتری درباره مهدویت مطرح شد، آیت‌الله والد مشغول شدند و کتاب مشتمل بر سه جلد شد که شاید بتوانیم بگوییم هیچ شبهه‌ای از شبهات مهدویت نیست، مگر این‌که در این کتاب به آن پاسخ داده شده است. این کتاب مورد تأیید علمای بزرگ قرار گرفته، مثلاً مرحوم شهید مطهری یا صاحب الذریعه مرحوم آقا بزرگ یا استاد جعفری خیلی از این کتاب تعریف کرده‌اند. یکی از علمای بزرگ لبنان به‌نام علامه مهاجر عاملی درباره این کتاب نوشته‌اند: بر هر شیعه‌ای فرض است که در خانه خودش یک نسخه از این کتاب را داشته باشد. این سه جلد الحمدلله چاپ شد و بعدها ترجمه آن نیز در شش جلد چاپ شد. ترجمه آن بسیار سلیس و روان است که به‌وسیله حجة الإسلام آقای احمدی تهرانی، ترجمه شده است و ویراستاران بزرگی نیز در تهران روی آن کار کردند.
* آیا حضرت آیتاللهالعظمی صافی در موضوع مهدویت به غیر از منتخب‌الاثر آثار و پیام‌های مهدوی دیگری هم دارند؟
ایشان به‌عنوان مرجع مهدوی شناخته شده‌اند و در همایش‌هایی که تشکیل می‌شود از ایشان درخواست ملاقات یا پیام دارند. تعداد پیام‌های مهدوی ایشان زیاد است و برخی از آن‌ها را به‌صورت برگزیده در کتاب «پیام‌های مهدوی» چاپ شده است. استفائات زیادی را هم در این زمینه به فارسی و عربی پاسخ داده‌اند. ایشان در موضوع مهدویت به غیر از منتخب‌الاثر، بیش‌از 20 جلد کتاب به زبان فارسی دارند، از جمله کتاب «نوید امن و امان» که شاید حدود 50 سال قبل نوشته شده و خیلی اثرگذار بوده است. بسیاری از کسانی که در موضوع مهدویت کار می‌کرده‌اند، این کتاب را اصل قرار داده‌اند؛ چراکه مسئله غیبت و ولادت حضرت و طول عمر حضرت و فواید حضرت در عصر غیبت را در بردارد. کتاب‌های «به سوی دولت کریمه»، «پاسخ ده پرسش»، «گفتمان مهدویت» و «فروغ ولایت در دعای ندبه» از آثار دیگر ایشان در این موضوع است که این کتاب آخر در پاسخ کسانی نوشته شده که در قبل از انقلاب به دعای ندبه نقد داشتند و می‌گفتند: این دعا ثمر ندارد که ایشان در این کتاب، این دعا را با سند ثابت کردند. کتاب «ولایت تکوینی و ولایت تشریعی» نیز از دیگر آثار ایشان است.
* برای نوشتن کتاب منتخب‌الاثر به چه منابعی مراجعه شده است؟
برای نوشتن کتاب منتخب‌الاثر ایشان بیشتر به منابع اهل‌سنت مراجعه کرده‌اند؛ چراکه قصد داشتند این کتاب در جهان اسلام عرضه شود، لذا از منابع و تفاسیر اهل‌سنت زیاد استفاده کرده‌اند؛ البته مسلماً منابع معتبر شیعی در این کتاب وجود دارد. نکته قابل بیان این‌که روش ایشان در نگارش منتخب‌الاثر، یک روش ابداعی و جدید بوده که در کتاب‌های دیگر وجود ندارد؛ چراکه ایشان تمام روایات را جمع‌آوری و آن‌ها را در یازده فصل و صد عنوان دسته‌بندی کردند. نگارش این کتاب در حدود دو سال طول کشید و در سال 1373 قمری به چاپ رسیده است.
در میان اهل‌سنت بازخورد زیادی داشت، به‌گونه‌ای که مورد تأیید علمای اهل‌سنت قرار گرفت و در جوامع علمی آن‌ها مانند دانشگاه الازهر و علمای مصر اثر خوبی داشت. آن زمان مرحوم آیت‌الله بروجردی با شیخ شلتوت رئیس الازهر در ارتباط بودند و از جمله کتاب‌هایی که به آنجا رفت، همین کتاب منتخب‌الاثر بود، برخی از علمای اهل‌سنت، با ارسال نامه نسبت به نگارش این کتاب تقدیر کردند. در حال حاضر مشغول جمع‌آوری همین تقدیرنامه‌ها هستیم که در مورد منتخب‌الاثر از علمای شیعه و سنی نوشته و گفته شده است تا به‌صورت کتابی به چاپ برسد.
* سبک عملی حضرت آیت‌الله صافی در ترویج فرهنگ مهدوی چگونه است؟
ایشان در هر مجلسی از امام زمان (عج) صحبت به میان می‌آورند و در ملاقات‌ها همیشه یاد آن حضرت را گرامی داشته و مردم را متوجه وجود مقدس ایشان می‌نمایند و این‌که صاحب اصلی انقلاب و مملکت، امام زمان (عج) هستند و لذا به همه و به‌خصوص مسئولین توصیه می‌کنند که به‌دنبال کسب رضایت حضرت باشید و رضایت حضرت، در خدمت به مردم و انجام صحیح کارها و رفع مشکلات مردم است.
در اکثر پیام‌های ایشان، نام مبارک حضرت وجود دارد، مثل این‌که ایشان به شخص دیگری غیر از وجود مبارک حضرت (عج) توجه ندارند، حضرت را وسیله تقرب به خدای متعال می‌دانند و روز و شب به یاد حضرت هستند، برای ایشان شعر می‌خوانند و عرض ارادت می‌کنند. مرحوم والد بزرگوار ایشان هم چندین هزار بیت شعر در مورد امام زمان (عج)و اهل‌بیت علیهم السلام دارند که برخی از این اشعار از جمله دیوان شعر به چاپ رسیده است.
* سخن پایانی حضرت‌عالی؟
باید در حوزه مباحث مهدویت بیشتر مطرح شود و دروس مهدویت در حوزه اصل باشد. الان برخی دروس جنبی در حوزه وجود دارد که از آن‌ها استفاده‌ای نمی‌بریم و شاید فایده‌ای هم برای اجتماع نداشته باشد اما آنچه که امروز مفید و لازم به نظر می‌آید، کلاس‌های مهدویت است.
در دیداری که اخیراً آیت‌الله مقتدایی با آیتاللهالعظمی صافی داشتند، معظم‌له به ایشان فرمودند: اهم مسایل حوزه، مسئله مهدویت است و باید حوزه به این مسئله بپردازد و نیز فرمودند: من می‌بینم اگر این مسئله در حوزه کم‌رنگ بشود، خدای ناکرده ممکن است شبهات حتی در حوزه اثر بگذارند، و اگر ما آماده نباشیم اثر می‌گذارد و آن وقت نمی‌توانیم بگوییم که با دعا مشکل را حل کنیم. باید آمادگی داشته باشیم و کلاس‌های مهدویت پرشورتر برگزار شود و طلاب را تشویق کنیم. همایش‌های مهدویت تشکیل بشود و اساتید بزرگوار در مورد امام زمان (عج) بیش از گذشته صحبت کنند. خوب است لااقل یکبار در ماه یا در هفته، درباره امام زمان (عج) صحبت کنیم. در حال حاضر وضعیت به‌گونه‌ای است که اگر در مسئله مهدویت کم کاری کنیم خدای ناکرده حوزه خسارت خواهد دید.
